Review: Ο σεβντάς για την Ελίφ
Ο σεβντάς για την Ελίφ by KaracaoğlanMy rating: 3 of 5 stars
Εἶναι μάλλον εὔκολα αποδείξιμο πὼς ἡ Τουρκικὴ λογοτεχνία, ἡ ποίησι εἰδικότερα, δὲν εἶναι ἰδιαίτερα γνωστὴ στὴν χώρα μας. Παρὰ τὴν συνύπαρξί μας μὲ τοὺς Τούρκους ἀπὸ τὸν 11ο τουλάχιστον αἰώνα στὰ πλαίσια τῆς Ἀνατολικῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, αὐτῆς ποὺ ἔχουμε λανθασμένα συνηθίσει νὰ λέμε Βυζαντινὴ (ἀναφέρομαι στοὺς Σελτζούκους Τούρκους, βέβαια) καὶ ἀργότερα τῆς Ὀθωμανικῆς, καὶ παρὰ τὶς πολιτισμικὲς ζυμώσεις σὲ ἐπίπεδο καθημερινῆς λαϊκῆς κουλτούρας. Τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Τούρκοι ἀποτελοῦν στὸ συλλογικὸ φαντασιακὸ τῆς φυλῆς μᾶς τὸν προαιώνιο ἐχθρό, τὸν βάρβαρο ἄλλο, τὸν ἄπιστο κατακτητή (εἰκόνα ποὺ ενισχύεται ἀπὸ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα τοῦ 20οῦ κυρίως αἰώνα, ὅπως ἡ Ποντιακὴ Γενοκτονία, ἡ Μικρασιατικὴ Καταστροφή, τὸ πογκρὸμ κατὰ τῶν Ἑλλήνων τῆς Πόλης ἢ ὁ Ἀττίλας στὴν Κύπρο), δὲν βοήθησε νὰ γνωρίσουμε σὲ βάθος τὶς θετικὲς πλευρὲς τοῦ Τουρκικοῦ ἔθνους, ὅπως εκφράζονται στὶς τέχνες καὶ τὰ γράμματα.
Ἐξαιρέσεις, ὅπως τὸ ἔργο τοῦ Χικμὲτ (Nâzım Hikmet Ran) καὶ τοῦ Παμοὺκ (Orhan Pamuk) ἢ τὸ κλασσικὸ «Ντεντέ Κορκούτ: Τουρκική ηρωική χρονογραφία», μάλλον ἐνισχύουν τὸν παραπάνω ἀφορισμό.
Στὰ παραπάνω πλαίσια, θεωρῶ κατ᾽ ἀρχὰς θετικὴ κάθε μεταφραστικὴ κὶ ἐκδοτικὴ προσπάθεια ποὺ βοηθᾶ στὴν καλλίτερη γνωριμία μὲ τοὺς γείτονές μας καὶ στὴν κατανόησι τοῦ πολιτισμοῦ τους. Μ᾽αὐτὴν τὴν διάθεσι καλωσορίζω τὴν ποιητικὴ συλλογὴ «Ο σεβντάς για την Ελίφ», τοῦ Καρατζάογλαν (Karacaoğlan), σὲ μετάφρασι Δημήτρης Χουλιαράκης, ἀπὸ Τὸ Ροδακιό.
Ὅμως, παρὰ τὸ ὅτι πρόκειται γιὰ αἰσθητικὰ προσεγμένη ἔκδοσι, μὲ ἐνδιαφέρον ἐπίμετρο ἀπὸ τὸν μεταφραστή, δὲν μπορῶ νὰ πῷ πὼς ἐντυπωσιάστηκα ἢ πὼς ἔνιωσα τὴν «ὀργιαστικὴ ζωτικότητα» τῆς ποίησης τοῦ Καρατζάογλαν, ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Χουλιαράκης στὸ ἐπίμετρό του. Ἴσως αὐτὸ εἶναι ἀποτέλεσμα ἀδυναμιῶν τῆς μετάφρασης, ὅπως ἡ μὴ τήρησι τοῦ μέτρου σὲ ὅλὸ τὸ Ἑλληνικὸ κείμενο, ἀν καὶ γίνεται προσπάθεια γιὰ ἔμμετρη ἀπόδοσι, ἢ ἡ κάποτε ὑπερβολικὴ χρήσι λέξεων Τουρκικῆς προέλευσης (π.χ. «ὄρνεου γιαβρί») ἢ ἡ ἐναλλαγὴ λαϊκῶν γλωσσικῶν τύπων μὲ λόγιους στὸν ἴδιο στίχο (π.χ. «Μάσε γιὰ χατίρι μου νάρκισσους τ᾽ ἀνθώνα»). Ἴσως, πάλι, νὰ εἶμαι ἄδικος μὲ τὸν Χουλιαράκη καὶ νὰ εἶναι ἀπλὼς οἱ ἀντικειμενικὲς δυσκολίες ἔμμετρης μετάφρασης ἀπὸ τὴν συγκολιτικὴ Τουρκικὴ στὴν ἀναλυτικὴ Νέα Ἑλληνική.
Σὲ κάθε περίπτωσι, πρέπει νὰ δηλώσῳ πὼς μ᾽ ἐνόχλησε στὸ ἐπίμετρο ἡ χρήσι τῆς ὀνομασίας «Ἰστάνμπουλ» γιὰ τὴν Κωνσταντινούπολι. Θεωρῶ ἀδικαιολόγητο σὲ ἕνα Ἑλληνικὸ κείμενο νὰ χρησιμοποιούνται ἀντὶ τῶν καθιερωμένων Ἑλληνικῶν τοπονυμίων ἄλλα, ἰδιαίτερα ὅταν φέρουν ἀρνητικὴ συναισθηματικὴ φόρτισι. Οὖτε τὸ ἱστορικὸ πλαίσιο δικαιολογεῖ τὴν χρήσι αὐτή, καθὼς τὴν ἐποχὴ τοῦ Καρατζάογλαν ἡ ὀνομασία Kostantiniyye συνυπήρχε μὲ τὴν İstanbul καὶ σὲ καθημερινὲς καὶ σὲ ἐπίσημες χρήσεις. Ἀκόμα περισσότερο ποὺ ὁ Χουλιαράκης καλὼς χρησιμοποιεῖ τὰ καθιερωμένα Ἑλληνικὰ τοπωνύμια γιὰ τὴν Προύσα, τὴν Μερσίνα, τὴν Ἀνατολία ἢ τὴν Τρίπολι τῆς Λιβύης.
Ἀλλά, δὲν πρέπει νὰ γίνομαι ἄδικος. Ἡ ἔκδοσι αὐτή, παρὰ τὶς ἀδυναμίες ποὺ ἐπεσήμανα, καλύπτει ἕνα ὑπαρκτὸ ἐκδοτικὸ κενὸ καὶ συνεισφέρει στὸ νὰ γνωρίσουμε καλλίτερα τὴν Τουρκικὴ ποίησι καὶ μάλιστα ἕναν ἀπὸ τοὺς Πατέρες της, μὲ μεγάλη ἐπιῤῥοὴ στὰ σύγχρονα Τουρκικὰ γράμματα. Καλὸ εἶναι, λοιπόν, νὰ διαβαστιῆ ἀπ᾽ ὅλους ὅσους προσπαθοῦν νὰ κατανοήσουν τὴν ψυχὴ τοῦ προαιώνιου «ἐχθροῦ» καὶ «ἄλλου»...
View all my reviews
Σχόλια